Tester 10 năm kinh nghiệm tiết lộ “Bug kinh điển” và cách sống sót giữa “cơn bão” AI

Hơn 10 năm làm Tester không chỉ là con số kinh nghiệm, mà là chặng đường đối mặt với những hệ thống phức tạp, deadline dồn dập và những lỗi phần mềm “chớp nhoáng” đòi hỏi sự tinh ý để kịp nhận ra và xử lý. Trong buổi trò chuyện cùng CodeStar Academy, chị Trần Thị Thủy – Senior Tester tại Kaopiz – đã chia sẻ những câu chuyện nghề chân thực: từ những lỗi từng khiến hệ thống tài chính “đứng hình”, đến áp lực đảm bảo chất lượng trong những giai đoạn chạy nước rút của dự án. Không chỉ vậy, chị Thủy còn mang đến góc nhìn sâu sắc về kỹ năng cốt lõi giúp Tester tồn tại và bứt phá giữa thời đại AI & Automation, cùng những bài học mà chỉ người đi qua trăm trận mới thấm.

Hành trình Chuyên gia: Câu chuyện Bug “kinh điển”

– Với hơn 10 năm thực chiến trong ngành, điều gì đã giữ chân và tạo động lực để chị gắn bó với nghề Kiểm thử phần mềm?

– Thực ra, càng làm lâu mình càng thấy rõ vai trò của tester trong một sản phẩm. Tester không chỉ là người tìm lỗi, mà là người đảm bảo sản phẩm đến tay người dùng phải an toàn, ổn định và mang lại trải nghiệm tốt nhất. Khi phát hiện được lỗi nghiệm trọng trong sản phẩm trước khi bàn giao, đó không phải sự tự ti trong công việc, mà đó là trách nhiệm với tất cả khách hàng sẽ sử dụng và uy tín của đội ngũ phát triển phần mềm. Chính điều đó khiến mình luôn muốn tiếp tục gắn bó — vì mình biết công việc này tạo ra giá trị thực.

– Trong suốt chặng đường đó, đâu là Bug ‘kinh điển’ nhất chị từng phát hiện ở các dự án và hậu quả của nó là gì? Bài học lớn nhất chị rút ra được là gì?

– Một Bug mà mình nhớ mãi là lỗi “giao dịch thanh toán bị dừng giữa chừng” — khi có nhiều giao dịch diễn ra cùng lúc, hệ thống bị lỗi, người dùng chưa hoàn tất thao tác nhưng tiền đã bị trừ khỏi tài khoản. Rất may là lỗi được phát hiện trước khi bàn giao cho khách hàng, nếu không hậu quả sẽ rất nghiêm trọng vì liên quan trực tiếp đến tài chính và trải nghiệm người dùng.

Bài học mình rút ra từ case này là: không bao giờ được xem nhẹ các kịch bản “hiếm gặp” nhưng rủi ro cao. Những tình huống tưởng như ít xảy ra đôi khi lại gây ảnh hưởng lớn nhất cho sản phẩm.

-Theo kinh nghiệm của chị, Tester có phải là ‘khắc tinh’ của Developer không, hay họ là đồng minh bắt buộc phải có của nhau để tạo ra sản phẩm hoàn hảo?

– Chắc chắn là không phải. Tester và Developer không đối đầu nhau — họ cùng chung mục tiêu là tạo ra sản phẩm chất lượng

Thực chiến & Kỹ năng: Lời khuyên “vàng” từ dân Kaopiz

– Về mặt thực tiễn, khoảng cách lớn nhất giữa Lý thuyết (như STLC, Functional Testing) và công việc hàng ngày là gì? Theo chị, kỹ năng “mềm” nào là quan trọng nhất để một Tester chủ động giải quyết vấn đề và vượt qua khoảng cách đó để thành công?

– Thực tế công việc hàng ngày và lý thuyết sách vở không giống nhau. Ví dụ quy trình “STLC” diễn ra tuần tự, nhưng thực tế thì mọi thứ chồng chéo: yêu cầu thay đổi liên tục, deadline rút ngắn và nhiều khi Tester phải “vừa chạy vừa test” để kịp tiến độ.

Kỹ năng “mềm” quan trọng nhất theo mình là tư duy kết hợp với giao tiếp chủ động. Tester không chỉ tìm lỗi mà còn cần biết đặt câu hỏi đúng lúc, làm rõ yêu cầu, trao đổi với Dev để thống nhất hướng xử lý và đề xuất cải thiện. Đôi khi chỉ một câu hỏi thông minh cũng giúp tiết kiệm được cả tuần debug và sửa sai.

– Trong suốt hơn 10 năm làm nghề, áp lực lớn nhất của một Tester chuyên nghiệp là gì và chị đã đối diện với nó như thế nào?

– Áp lực lớn nhất theo mình là cảm giác chịu trách nhiệm với chất lượng sản phẩm cuối cùng. Chỉ cần một lỗi lọt lên production, dù lớn hay nhỏ, tester đều sẽ cảm thấy rất nặng nề và dễ bị ảnh hưởng tâm lý.

Cách mình đối diện có lẽ là cố gắng vượt qua nó. Thay vì tự trách hay đổ lỗi thì nên tập trung vào giải quyết vấn đề, rút ra bài học kinh nghiệm để không mắc lại vấn đề đó thêm một lần nữa.

– Từ góc độ của một người đi trước, chị nhận thấy sai lầm cơ bản nhất mà các bạn sinh viên/Junior mới vào nghề thường mắc phải khi bắt đầu làm Tester là gì? Chị có ‘lời khuyên vàng’ nào về lộ trình học tập và thực hành dành cho các bạn đang muốn theo đuổi ngành Kiểm thử?

– Một sai lầm mình thấy khá phổ biến là các bạn nghĩ Tester chỉ cần tìm càng nhiều bug càng tốt. Nhưng nghề này không chỉ là “săn lỗi” — mà là tổng hòa giữa kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm như tư duy phân tích, giao tiếp và sự kiên nhẫn. Thậm chí nhiều lúc tester cũng phải đọc code để hiểu logic hệ thống.

Lời khuyên của mình:

• Hiểu vững quy trình phát triển và kiểm thử phần mềm (SDLC, STLC) và các mô hình cơ bản như Agile, Waterfall.
• Thành thạo kỹ thuật kiểm thử cơ bản.
• Bắt đầu làm quen với Automation tools (Selenium, Postman, Cypress…)
• Trau dồi kỹ năng phân tích và giao tiếp — vì Tester giỏi là người diễn giải vấn đề rõ ràng, mạch lạc nhất.

Cuối cùng, mình luôn tin một mindset quan trọng là:
“Đừng học để tìm lỗi, hãy học để hiểu vì sao lỗi tồn tại.”

Tầm nhìn tương lai: Tester chuyển đổi giữa cơn bão AI

– Trong 5 năm gần đây, áp dụng các xu hướng như AI, Automation đã thay đổi vai trò và bộ kỹ năng cần có của Tester chuyên nghiệp như thế nào?

– AI hay Automation không thể thay thế Tester, mà Tester phải là người sẽ hướng dẫn (coaching) để AI/Automation nâng cao khả năng phân tích, hỗ trợ công việc của tester. Từ đó, Tester cần hiểu các khái niệm “data, scripting, API, CI/CD, …” , biết khi nào cần cảm quan của con người, khi nào cần test tự động.

– Ngoài việc tìm lỗi, vai trò của Tester nên được định nghĩa lại như thế nào trong mắt cộng đồng và sinh viên? Có phải là “Người đảm bảo sự tin cậy và chất lượng (Quality Assurance)” của toàn bộ hệ thống không? Và điều này đòi hỏi Tester phải trang bị thêm những kiến thức gì?

– Đúng vậy. Tester không chỉ là người phát hiện lỗi, mà còn là người đại diện cho suy nghĩ của người dùng cuối. Vai trò của họ là đảm bảo sản phẩm vận hành tin cậy, an toàn và mang lại trải nghiệm tốt nhất.

Để thực hiện vai trò này, Tester cần trang bị nền tảng kiến thức vững vàng, bao gồm:

• Hiểu nghiệp vụ nhiều hệ thống khác nhau (Tài chính – Ngân hàng, Thương mại điện tử, Quản lý tài sản, Kế toán,…)
• Tư duy hệ thống để thấy được bức tranh tổng thể (các module thành phần trong sản phẩm) thay vì chỉ ra từng lỗi nhỏ
• Không bỏ qua các kịch bản ít xảy ra nhưng rủi ro cao
• Nắm vững và biết vận dụng linh hoạt các kỹ thuật kiểm thử
• Kiến thức về bảo mật và kiểm thử hiệu năng

Bên cạnh kỹ năng chuyên môn, các năng lực mềm cũng vô cùng quan trọng:

• Giao tiếp hiệu quả với team dự án
• Kỹ năng viết và diễn đạt logic, mạch lạc, rõ trọng tâm
• Tư duy phản biện

Và trong bối cảnh công nghệ hiện nay, hiểu biết về AI và Automation sẽ là lợi thế lớn giúp Tester làm việc hiệu quả và bắt kịp xu hướng.

– Nhiều người lo lắng về việc AI và Automation sẽ thay thế Tester. Quan điểm của chị về sự chuyển đổi này là gì? Vai trò nào của Tester (ví dụ: tư duy phản biện, góc nhìn người dùng cuối,…) sẽ không bao giờ bị AI thay thế và cần được đầu tư phát triển?

– AI có thể hỗ trợ và tự động hóa rất nhiều hoạt động kiểm thử, nhưng nó không thể hoàn toàn hiểu được hành vi, cảm xúc và kỳ vọng thực tế của người dùng. Như mình đã nói, mình “huấn luyện” AI để nó làm việc hiệu quả hơn và hỗ trợ mình, chứ không phải để thay thế con người.

Tester vẫn giữ vai trò quan trọng ở những năng lực mà AI khó làm được: tư duy phản biện, đánh giá theo ngữ cảnh, nhìn nhận sản phẩm từ góc nhìn người dùng cuối và đưa ra quyết định phù hợp trong các tình huống phức tạp. Đó là những kỹ năng mà các bạn làm nghề cần tiếp tục rèn luyện và đầu tư lâu dài.

– Về khía cạnh đạo đức nghề nghiệp, trách nhiệm của Tester khi phát hiện ra các lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng hoặc lỗi gây ảnh hưởng xã hội (ví dụ: trong hệ thống y tế, tài chính) là gì? Chị xử lý những tình huống đó như thế nào trong môi trường thực tế?

– Không chỉ với các lỗi nghiêm trọng mà bất kỳ lỗi nào được phát hiện cũng cần được báo cáo kịp thời và theo đúng quy trình để xử lý sớm nhất.

Ví dụ trường hợp rò rỉ thông tin khách hàng, quy trình cơ bản sẽ bao gồm: báo cáo ngay cho bộ phận bảo mật nội bộ, tạm dừng build/sản xuất và phối hợp kiểm tra toàn hệ thống để xác định nguyên nhân và phạm vi ảnh hưởng. Mục tiêu là đảm bảo xử lý triệt để, tránh để sự cố lan rộng và ảnh hưởng đến người dùng.

– Nếu phải gói gọn hơn 10 năm kinh nghiệm làm nghề trong một câu nói hoặc một triết lý nghề nghiệp, đó sẽ là gì?

– “Khi bạn tạo ra chất lượng, bạn không chỉ xây dựng niềm tin với khách hàng – bạn đang xây dựng giá trị của chính mình”.

Kết luận

Qua những chia sẻ của chị Trần Thị Thủy, có thể thấy để trở thành một Tester giỏi không chỉ cần kỹ năng kỹ thuật, mà còn là tư duy hệ thống, khả năng nhìn từ góc độ người dùng và bản lĩnh xử lý áp lực dự án. Từ những ngày đầu làm quen với nghiệp vụ tài chính phức tạp, đến khi tự tin đảm bảo chất lượng cho các sản phẩm lớn — hành trình ấy được xây dựng bằng sự tỉ mỉ, chủ động và tinh thần học hỏi liên tục.

Tester không chỉ “tìm lỗi”, mà còn góp phần tạo nên sản phẩm ổn định, an toàn và mượt mà cho người dùng. Nếu bạn đang chuẩn bị bước vào nghề, hãy nhớ: kiên nhẫn, không ngại hỏi và luôn phân tích “vì sao lỗi xảy ra” chính là chìa khóa phát triển nhanh nhất.

Nếu bạn mong muốn được học theo lộ trình chuẩn, luyện kỹ năng thực chiến và được mentor hướng dẫn từ những chuyên gia có kinh nghiệm thực tế như chị Thủy, đừng ngần ngại tham gia khóa học Tester tại CodeStar Academy.

Đăng ký ngay hôm nay để được tư vấn lộ trình phù hợp và sớm bắt đầu hành trình trở thành một Tester nâng tầm chất lượng sản phẩm công nghệ Việt.