Bug life cycle là gì? Tìm hiểu vòng đời của bug trong kiểm thử

Trong quá trình phát triển phần mềm, bug là điều khó tránh khỏi và cách quản lý bug hiệu quả quyết định chất lượng sản phẩm cuối cùng. Để làm được điều đó, chúng ta cần hiểu bug life cycle là gì và vì sao nắm rõ vòng đời của bug lại quan trọng với Tester và cả đội dự án. Trong bài viết này, CodeStar sẽ cùng bạn khám phá khái niệm bug life cycle, các nguyên nhân gây ra bug cũng như từng bước xử lý bug trong thực tế, giúp bạn có góc nhìn đầy đủ và chuyên nghiệp hơn về quy trình đảm bảo chất lượng phần mềm.

Bug life cycle là gì?

Bug Life Cycle (hay Defect Life Cycle) là chuỗi các trạng thái mà một lỗi phần mềm đi qua từ lúc được phát hiện cho đến khi được xử lý triệt để. Việc xây dựng quy trình vòng đời bug giúp đội ngũ phát triển và kiểm thử theo dõi rõ ràng trạng thái của từng lỗi, đảm bảo mọi bug đều được xử lý đúng người – đúng thời điểm, và không bị “lọt lưới” trước khi sản phẩm đến tay người dùng.

Vòng đời của bug không chỉ đơn giản là “phát hiện rồi sửa”. Mỗi lỗi phải đi qua một chuỗi bước rõ ràng để đảm bảo được ghi nhận — xử lý — xác minh — và đóng đúng quy trình.

>> Xem thêm: Tất tần tật về các Lỗi phần mềm

Các trạng thái của bug trong suốt vòng đời

Trong thực tế, trạng thái của bug có thể thay đổi tùy theo quy trình từng dự án hoặc công cụ quản lý. Tuy nhiên, dưới đây là các trạng thái phổ biến nhất trong vòng đời bug (Bug Life Cycle):

• New (Mới tạo): Bug được tester ghi nhận lần đầu trên hệ thống và chờ xác thực. Đây là bước khởi nguồn của toàn bộ quy trình xử lý.
• Assigned (Được giao xử lý): Sau khi được kiểm duyệt bởi Test Lead/QA Lead, bug được phân công cho developer hoặc nhóm phụ trách khắc phục.
• Open (Đang xử lý): Developer bắt đầu phân tích nguyên nhân và tiến hành sửa lỗi. Bug chính thức bước vào giai đoạn xử lý kỹ thuật.
• Fixed (Đã sửa): Developer hoàn thành việc sửa code, tự kiểm tra nội bộ và đánh dấu bug ở trạng thái “Fixed”.
• Pending Retest (Chờ kiểm tra lại): Bug được chuyển trả cho tester. Hệ thống đánh dấu đang chờ quá trình retest được thực hiện.
• Retest (Kiểm tra lại): Tester kiểm thử lại theo đúng bước tái hiện lỗi ban đầu để xác minh kết quả sửa lỗi.
• Verified (Đã xác minh): Nếu bug không còn tồn tại và hệ thống hoạt động đúng như yêu cầu, tester xác nhận lỗi đã được xử lý thành công.
• Reopen (Mở lại): Trong trường hợp lỗi vẫn xuất hiện sau khi dev sửa, tester sẽ chuyển trạng thái về “Reopen” để vòng đời bug bắt đầu lại từ bước xử lý.
• Closed (Đóng): Khi bug đã được sửa và xác minh hoàn toàn, nó được đóng lại và ghi nhận trong hệ thống — xem như kết thúc vòng đời.
• Duplicate (Trùng lặp): Nếu bug được báo cáo nhiều lần hoặc trùng nội dung với lỗi đã tồn tại, trạng thái chuyển thành “Duplicate”.
• Rejected (Từ chối): Bug bị từ chối khi developer hoặc leader xác định đó không phải lỗi hệ thống, hoặc do hiểu nhầm yêu cầu.
• Deferred (Hoãn xử lý): Bug được ghi nhận nhưng chưa xử lý ngay — thường do không ảnh hưởng lớn hoặc sẽ được sửa ở phiên bản sau.
• Not a bug (Không phải lỗi): Tình huống khi hành vi phần mềm là đúng theo thiết kế hoặc yêu cầu, dù tester ban đầu hiểu là lỗi.

Nguyên nhân gây ra Bug trong quá trình kiểm thử phần mềm

Yếu tố con người

Phần mềm do con người xây dựng — và con người thì không ai hoàn hảo. Ngay cả những lập trình viên giỏi nhất cũng có lúc bỏ sót logic, hiểu sai yêu cầu hoặc đơn giản chỉ là… mất tập trung vài giây. Chỉ một dấu chấm phẩy thừa hoặc điều kiện thiếu cũng đủ khiến bug xuất hiện và ảnh hưởng cả hệ thống.

Nói cách khác, bug không phải lúc nào cũng do thiếu năng lực — đôi khi chỉ đến từ tâm lý, áp lực công việc, khối lượng nhiệm vụ lớn hoặc thay đổi yêu cầu đột ngột trong quá trình phát triển. Và đó chính là lý do kiểm thử phần mềm trở thành bước “bắt buộc” để đảm bảo chất lượng sản phẩm trước khi đến tay người dùng.

Trao đổi thông tin thất bại

Trong phát triển phần mềm, giao tiếp không chỉ là cuộc họp mỗi ngày – nó là “chìa khóa” giữ cho yêu cầu, thiết kế và code đi đúng hướng. Chỉ cần một yêu cầu mô tả chưa rõ ràng, một ghi chú thiếu chi tiết, hoặc một lần hiểu sai giữa BA – Dev – Tester, bug rất dễ xuất hiện.

Không ít trường hợp developer sửa code từ người khác nhưng không trao đổi kỹ, dẫn đến tạo ra lỗi mới hoặc làm ảnh hưởng đến tính năng liên quan. Điều này càng dễ xảy ra hơn khi tài liệu chưa đầy đủ hoặc yêu cầu thay đổi liên tục.

Khung thời gian phát triển không thực tế

Trong nhiều dự án, tốc độ thường được đặt lên trước chất lượng. Khi timeline bị rút ngắn, yêu cầu dồn dập, nhân sự hạn chế nhưng vẫn phải kịp ngày release — đội ngũ phát triển gần như không có đủ thời gian để phân tích yêu cầu, thiết kế hệ thống, viết code và kiểm thử một cách chỉn chu.

Hệ quả là những chỉnh sửa vội vàng phút chót, “vá tạm” để kịp tiến độ, dễ kéo theo lỗi phát sinh hoặc phá vỡ logic tính năng đã ổn định trước đó. Deadline thúc quá nhanh, bug theo sau ngay lập tức

Logic design kém

Một phần mềm tốt bắt đầu từ thiết kế tốt. Khi giai đoạn phân tích – thiết kế hệ thống thiếu chiều sâu, lựa chọn công nghệ không phù hợp, hoặc kiến trúc được đưa ra quá vội vàng, những lỗ hổng trong logic rất dễ xuất hiện. Đặc biệt với hệ thống phức tạp, chỉ cần sai một giả định ban đầu, mọi module phía sau đều có thể “đổ domino”.

Tâm lý muốn hoàn thành nhanh, thiếu nghiên cứu và đánh giá khả thi kỹ thuật thường dẫn đến kiến trúc chắp vá, xử lý lỗi thủ công và khó mở rộng — tạo điều kiện lý tưởng cho bug xuất hiện và lan rộng.

Nền tảng càng vững, bug càng khó tồn tại; ngược lại, design yếu thì code giỏi cũng khó cứu.

Quy trình vòng đời của Bug trong kiểm thử phần mềm

Trong quy trình phát triển phần mềm, mỗi bug đều đi qua một “hành trình” rõ ràng từ lúc được phát hiện đến khi được xử lý hoàn tất. Dưới đây là các bước tiêu chuẩn trong vòng đời của bug, giúp team dev – QA phối hợp hiệu quả và hạn chế lỗi tồn đọng.

Bước 1: Phát hiện lỗi (Bug Identification)

Giai đoạn đầu tiên trong vòng đời của một bug là quá trình phát hiện. Lỗi có thể được nhận diện thông qua nhiều hoạt động kiểm thử khác nhau, bao gồm kiểm thử đơn vị, kiểm thử tích hợp, kiểm thử hệ thống, hoặc thông qua phản hồi từ người dùng sau khi sản phẩm được triển khai.

Bug có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân: lỗi lập trình, thiết kế chưa đầy đủ hoặc chưa hợp lý, vấn đề trong quá trình tích hợp các thành phần hệ thống, dữ liệu đầu vào không phù hợp, hoặc những yếu tố phát sinh trong môi trường vận hành thực tế. Việc xác định và phát hiện bug càng sớm sẽ giúp giảm thiểu chi phí sửa lỗi và hạn chế rủi ro ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm.

Bước 2: Ghi nhận & báo cáo lỗi (Bug Reporting)

Sau khi phát hiện, bug cần được ghi nhận chính thức trong hệ thống quản lý lỗi (như Jira, Bugzilla hoặc các công cụ tương tự). Tại bước này, người báo cáo bug phải cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết: mô tả chi tiết lỗi, môi trường phát sinh, dữ liệu đầu vào, bước tái hiện, ảnh chụp màn hình hoặc log khi cần, cùng mức độ nghiêm trọng của lỗi.

Việc mô tả bug rõ ràng và chính xác giúp đảm bảo đội phát triển có đủ thông tin để phân tích và xử lý. Một báo cáo tốt không chỉ rút ngắn thời gian sửa lỗi mà còn hạn chế sai lệch trong quá trình trao đổi giữa các bên liên quan.

Bước 3: Phân loại & ưu tiên (Bug Triage)

Khi bug được ghi nhận, nhóm dự án sẽ đánh giá tính hợp lệ và phân loại lỗi dựa trên mức độ nghiêm trọng, phạm vi ảnh hưởng và mức độ khẩn cấp cần xử lý. Các tiêu chí thường bao gồm: mức độ tác động đến chức năng, rủi ro ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng, khả năng gây gián đoạn hệ thống và ảnh hưởng đến tiến độ phát hành sản phẩm.

Từ quá trình này, đội ngũ sẽ xác định thứ tự ưu tiên xử lý bug — lỗi nghiêm trọng hoặc ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng cốt lõi sẽ được sửa ngay, trong khi các bug nhỏ hơn có thể được lên lịch xử lý sau. Việc phân loại chính xác giúp tối ưu nguồn lực và đảm bảo sản phẩm được cải thiện một cách hiệu quả và có kiểm soát.

Bước 4: Gán & xử lý lỗi (Bug Assignment & Fixing)

Sau khi được phân loại, bug sẽ được giao cho đúng người phụ trách — thường là lập trình viên hoặc nhóm kỹ thuật liên quan. Người được giao nhiệm vụ sẽ phân tích nguyên nhân gốc rễ, xem xét khu vực mã nguồn liên quan và lên phương án xử lý phù hợp.

Tùy tính chất lỗi, quá trình khắc phục có thể bao gồm chỉnh sửa code, tối ưu cấu trúc, cập nhật cấu hình hệ thống hoặc điều chỉnh logic xử lý. Mục tiêu ở bước này không chỉ là sửa lỗi, mà còn đảm bảo thay đổi không tạo ra rủi ro hoặc phát sinh vấn đề mới trong hệ thống.

Bước 5: Kiểm tra lại (Retest & Verification)

Sau khi lỗi được sửa, QA sẽ tiến hành kiểm tra lại (re-test) để xác nhận rằng bug đã thực sự được khắc phục. Việc này bao gồm tái hiện kịch bản lỗi ban đầu và đánh giá phạm vi liên quan nhằm đảm bảo bản sửa chữa không tạo ra lỗi phát sinh ở các chức năng khác (regression).

Khi kết quả kiểm thử cho thấy hệ thống vận hành ổn định và lỗi không còn xuất hiện, bug sẽ được xác nhận và chuyển trạng thái thành “Resolved” hoặc “Closed”, hoàn tất vòng xử lý.

Bước 6: Đóng lỗi (Bug Closure)

Khi lỗi đã được xác minh xử lý thành công và hệ thống hoạt động ổn định, bug sẽ được chuyển sang trạng thái “Closed” trong công cụ quản lý. Tại bước này, toàn bộ thông tin liên quan — từ mô tả lỗi, phương án khắc phục, tiến trình xử lý đến kết quả kiểm thử xác nhận — được lưu trữ đầy đủ.

Việc đóng bug không chỉ đánh dấu hoàn tất xử lý mà còn tạo nên hồ sơ tham chiếu quan trọng cho các đợt kiểm thử sau, giúp đội ngũ cải thiện quy trình và ngăn ngừa lỗi tương tự tái diễn.

Kết luận

Qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ bug life cycle là gì, vì sao bug xuất hiện trong quá trình phát triển phần mềm và từng bước xử lý bug trong thực tế dự án. Việc nắm chắc vòng đời của bug không chỉ giúp QA/Tester làm việc bài bản hơn mà còn hỗ trợ lập trình viên, BA và PM phối hợp hiệu quả, rút ngắn thời gian xử lý và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Trong ngành phần mềm, bug là điều không thể tránh khỏi. Điều quan trọng nằm ở cách chúng ta quản lý, ghi nhận, phân tích và xử lý chúng một cách có phương pháp. Một quy trình chuẩn – cùng tư duy kiểm thử đúng đắn – sẽ giúp đội ngũ đảm bảo sản phẩm ổn định, đáng tin cậy và mang đến trải nghiệm tốt nhất cho người dùng.

Nếu bạn muốn tiếp tục đào sâu và rèn luyện kỹ năng kiểm thử một cách bài bản, thực chiến — hãy bắt đầu hành trình của mình với khóa học Tester tại CodeStar Academy. Tại đây, bạn sẽ được học từ các giảng viên giàu kinh nghiệm, thực hành trên dự án thật và được hỗ trợ định hướng nghề nghiệp để sẵn sàng gia nhập thị trường IT.

Đăng ký ngay hôm nay để được tư vấn lộ trình phù hợp và nhận những ưu đãi tốt nhất từ CodeStar Academy.